Da li IBS može biti urgentno stanje u gastroenterologiji?
Kada je bol značajan? Uvijek kada ga osjetite vi!
Tokom života ce svi ljudi imati neku epizodu abdominalnog bola. Ipak, u većini slučajeva te epizode nemaju kliničkog značaja i spontano se razriješe, ali u rjeđim slučajevima mogu biti i znak ozbiljnih oboljenja abdominalne ili ekstraabdominalne lokalizacije.
Za abdominalni bol je problematično što intenzitet bolova ne mora biti u skladu sa ozbiljnosti situacije, npr. kod virusnih gastroenteritisa bolovi budu veoma velikog intenziteta, a stanje je sa spontanom rezolucijom, dok u apendicitisu pacijenti mogu prijaviti umjerene do blage bolove.
Abdominalni bol je razlog zbog kojeg se 5- 20% pacijenata javlja na preglede u ambulante porodične medicine, SHP (služba hitne pomoći) ili urgentne centre.
Između ostalog bol je dominantan simptom kod pacijenata koji imaju IBS. 3-4 pacijentaa sa IBS-om imaju konstantni ili ponavljajući bol, pri čemu intenzitet bola, prema navodima pacijenata upravo i dominantni faktor koji određuje težinu IBS-a.
IBS je hronični poremećaj koji se javlja kod 11 % svjetske populacije, dakle najčešće je dijagnostikovani gastrointestinalni poremećaj, pri čemu se većina sa simptomima u više navrata pregleda kod ljekara, upravo u svrhu rezolucije bola, ili rezolucije dijareje, čije pojave ne samo da imaju implikacije na zdravlje nego i značajno redukuju kvalitet života.
U IBS-u nastaje abdominalna bol ili diskomfor (nelagoda) uz promjene crijevnog pražnjenja, ali bez prisutnog organskog oštećenja. Postoje četiri subtipa IBS-a, prema Rimskim kriterijumima:
- Dijareja predominantni tip IBS-D
- Konstipacija predominantni tip IBS -C
- Mješoviti tip IBS-M
- Neklasifikovani tip IBS-U
Za postavljanje dijagnoze IBS- a potrebno je da pacijent navodi abdominalnu bol ili nelagodu najmanje jednom nedjeljno u poslednja 3 mjeseca i da uz pojavu bola postoji povezanost sa najmanje dva od sledećih:
- Bol povezana sa defekacijom
- Povezana sa promjenom frekvencije crijevnog pražnjenja
- Povezana sa promjenom izgleda stolice
Bol, dakle kod IBS je hroničnog karaktera (uglavnom u momentu dijagnoze traje 6 mjeseci ili duže - NICE kriterija), a može biti lokalizovan u bilo kom dijelu abdomena, mada češće se opisuje u donjim partijama.
Pacijenti različito doživljavaju bol u IBS-u. Dok ga neki opisuju kao oštre, probadajuće, grčevite bolove, drugi imaju osjećaj tupih, tištećih ili pulsirajućih.
Bol će prije ili kasnije, zavisno od karaktera dovesti pacijente na ljekarski pregled. To može biti za one posebno „trpeće“ ljude u 02:00 u petak veče, kada se uplaše da su ozbiljno bolesni.
Tada će inicijalnim dijagnostičkim ispitivanjem koji podrazumijeva detaljne anamnestičke podatke, laboratorijske nalaze i radiološku dijagnostiku biti isključena prvenstveno potreba za hirurškom intervencijom, i eminentnom daljom evaluacijom u slučaju odsustva alarmnih simptoma. Ako pacijent ima alarmne simptome (GIT krvarenja, podaci o gubitku težine,...) dijagnoza IBS-a, kao razlog abdominalnog bola je automatski isključena.
Prema najnovijim preporukama i American College of Gastroenterology (ACG) i Britisch Society of Gastroenterology (BSG) pri postavljanju dijagnoze IBS pristupa se pozitivnoj dijagnostičkoj strategiji, dakle postavljanju dijagnoze prema detaljnoj anamnezi i po principima Rimskih kriterijuma, prije nego postavljenju dijagnoze prema isključenju.
Pozitivna strategija dijagnoze u momentima posjete pacijenata porodičnom ljekaru, SHP ili urgentnim centrima osim anamnestičkih podataka podrazumijeva laboratorijsku dijagnostiku, u smislu KKS i CRP.
Dalja ambulantna evaluacija koja treba biti preporučena pacijentima, prema ACG i BSG, je fekalni kalprotektin (naročito za pacijenta sa IBS-D ), te antitijela na tkivnu transglutminazu IgA i ukupni IgA. Abnormalni serološki nalazi za celijakiju su tri puta češći kod pacijenata sa simptomima IBS-a, te se kod velikog broja i patohistološki postavi dijagnoza celijakije, naročito kod pacijenata sa IBS-D.
Kolonoskopija se prema ACG i BSG ne preporučuje kao dio rutinske evaluacije za IBS, iako se često u praksi primjenjuje. Svakako ima smisla za pacijente sa IBS-D kako bi se isključila stanja poput IBD, mikroskopskog kolitisa..
Eventualna anorektalna fiziološka ispitivanja, potput anorekatlne manometrije se preporučuju od strane ACG, ali uglavnom kod pacijenata koji imaju konstipaciju koja je refraktorna na prvu liniju terapije, dakle kod IBS-C, i u svrhu razlikovanja IBS-a od drugih poremećaja koji se manifestuju otežanim crijevnim praženjenjem.
Menadžent IBS-a je doživotni i pun brojnih prepreka, a podrazumijeva promjenu stila života (redukcija stresa, adekvatna fizička aktivnost, regulacija sna ), te promjenu stila prehrane (Low FODMAP ). Po ustostavljanju ovih temeljnih načela, a u slučaju izostanka željenog efekta, pristupamo farmakoterapiji (spazmolitici, probiotici, rifaximin, triciklični antideprsivi, 5 HTAgonisti, laksativi i drugi) a zavisno od subtipa IBS-a.
Kada vas boli, a uz sveopšte narodno vjerovanje u Murphy-jev zakon, što naročito postaje dominantno u momentu bolova, vi sebi postajete veoma urgentni, čak i kad znate da je IBS u pitanju, a pogotovo kada ste bez dijagnoze.
Dr Vesna Kovačević, gastroenterohepatolog
Salveo CEE
