Sindrom nervoznog crijeva – simptomi i liječenje
Simptomi IBS-a ozbiljno narušavaju kvalitet života pacijenta, smanjuju njegov radni učinak i funkcionalnost.
Powered by Silicolgel
Sindrom iritabilnog crijeva (eng. Iritable bowel sindrome - IBS) je čest funkcionalni poremećaj probavnog sistema. To znači da su svi organi zdravi, ali da postoji poremećaj u funkciji.
Iz tog razloga jako je teško uspostaviti pravu dijagnozu. Procjenjuje se da 10-15% odraslih osoba ima IBS. Sindrom iritabilnog crijeva je dugotrajni ili rekurentni poremećaj funkcionisanja probavnog trakta koji se odnosi na debelo crijevo sa poremećajima motiliteta crijeva i senzacije. Motilitet crijeva reguliše centralni nervni sistem stoga se IBS često zove poremećaj osovine mozak i crijevo. Često su psihičko uzbuđenje, stres, emotivna reagovanja udružena sa pogoršanjem simptoma IBS-a.
Sindrom iritabilnog crijeva predstavlja skup simptoma koji dominantno uključuju bolove u trbuhu kao odraz funkcionalnog poremećaja debelog crijeva, bez organske bolesti crijeva. Precizno se IBS definiše kao ponavljani bolovi u trbuhu minimalno jednom sedmično unazad tri mjeseca uz poremećaje defekacije u smislu promjena u učestalosti pražnjenja stolice i poremećaja u konzistenciji stolice. S tim u vezi, postoje četiri tipa IBS-a: dominantno opstipacijski zatvor) tip, dominantno dijarejalni (proljevasti) tip, miješani tip što znači smjena dijareje i konstipacije i nedeterminisani tip.
Jasan uzrok nastanka IBS-a nije poznat. Prema brojnim do sada sprovedenim istraživanjima, uzrocima IBS-a je podložna opšta populacija jer su dio svakodnevnog života i navika u ishrani. Razlog pojave simptoma IBS-a je kombinacija više uzroka: ishrana bogata prostim šećera, rafinisanim šećerima, “fast food” i “junk food”, nedovoljna hidracija, neredovna i nedovoljna fizička aktivnost, stres i disbioza (poremećaj crijevne mikrobiote). Pojedincu modernog doba je jasno da u svakodnevnici može korigovati faktore koji dovode do IBS-a koji se tiču ishrane i fizičke aktivnosti, i svakodnevno smo svjedoci trenda usvajanja zdravih životnih navika ali su gastroenterološke ambulante i dalje pune pacijenata sa IBS-om. Razlog javljanja ljekarima je činjenica da simptomi IBS-a ozbiljno narušavaju kvalitet života pacijenta, smanjuju njegov radni učinak i funkcionalnost.
IBS- Iritable bowel sindrome
Univerzalan algoritam rješavanja pacijenta s IBS-om ne postoji i pristup mora biti individualan.
U pristupu, ipak, postupamo po određenim koracima:
Korak 1: Da bismo pacijentu utemeljili dijagnozu IBS-a potrebno je isključiti alarmantne simptome organskih bolesti crijeva.
Alarmantni simptomi su krv u stolici, značajan gubitak na tjelesnoj težini, značajna anemija (sideropenijska, što znači manjak željeza), opterećena porodična anamneza malignim bolestima debelog crijeva, noćna pražnjenja, pojava simptoma poslije pedesete godine života. Alarmantni simptomi su uglavnom znak organske bolesti crijeva kao što su upalne bolesti crijeva, celijakija, maligne bolesti crijeva i u tom pravcu je neophodno prije svega iscrpno razgovarati sa pacijentom i u startu mu objasniti da nema tegobe ozbiljne organske bolesti. Ako ipak postoji sumnja na organsku bolest probavnog trakta ili na kombinovano postojanje i organske bolesti i IBS-a potrebno je uraditi biohemijske, mikrobiološke, imunološke, radiološke i endoskopske pretrage.
Često se sve navedene pretrage urade i pacijentu sa IBS-om i budu negativne, što u ovoj bolesti ima za samog pacijenta povoljan, može se reći i “terapijski” efekat.
Korak 2: Definisati dominantan simptom.
Najčešći simptomi IBS-a su nadutost i gasovi, javljaju se kod više od 50% pacijenata. Dominantno je i prisustvo hroničnog bola i grčeva, bilo u donjem dijelu trbuha ili difuzno u cijelom trbuhu. Tipično za IBS je da se bolovi i nadutost javljaju nedugo nakon obroka i da se tegobe ublažavaju nakon pražnjenja stolice. Sljedeći učestali simptomi IBS-a su simptomi vezani za navike pražnjenja crijeva. Manifestuju se zatvorom, prolivom ili kombinacijom oba simptoma. Problemi sa učestalosti pražnjenja ili konzistencijom stolice iscrpljuju i onemogućuju pacijenta i često su presudan simptom javljanja ljekaru. Prisustvo sluzi kod dominantno proljevastog tipa IBS-a izaziva paniku kod pacijenta. Potrebno je objasniti pacijentu da je sluz produkt sluznice debelog crijeva i da će biti primjesa prolivaste stolice, te da ista nije alarmantan simptom. Tegobe sa pražnjenjem su dominantno prisutne u jutarnjim satima.
Osobe koje boluju od IBS-a mogu imati niz drugih simptoma, kao što su: “pretakanje” sadržaja u crijevima, klokotanje, gasovi, osjećaj “težine” u stomaku, mučninu ili podrigivanje.
Pacijent ne mora imati sve navedene simptome da bi se postavila dijagnoza IBS-a, dovoljno je da postoji jedan dominantan simptom, najčešće bol ili nadutost, koji narušava kvalitetu života, rekurentan je i traje duže od tri mjeseca.
Korak 3: Definisati provocirajuće faktore.
Važna odlika IBS-a je činjenica da se simptomi pogoršavaju u nepredvidivim, stresnim ili novonastalim, nesvakidašnjim situacijama, posebno kod osoba ženskog spola, jer je od davnina poznato da “žene reaguju stomakom”, što se objašnjava visceralnom hipersenzitivnosti ili narušenom intestinalnom barijerom. Crijevo je cijelom dužinom invervisano sa više od 100 miliona nervnih ćelija, sve signale i stimuluse iz crijeva posredstvom neurotransmitera procesira mozak, i obratno, moždano procesiranje stimulusa može se odraziti na rad crijeva. Hrana je važan provocirajući faktor i ne postoji univerzalna poruka koje namirnice treba izbjegavati ili eliminsati osoba s IBS-om. Generalno se savjetuje pacijentu da u svakodnevnoj prehrani prati pojedinačne namirnice koje izazivaju tegobu, ili kombinacije namirnica, te iste reducira ili eliminiše. Iz iskustva svakodnevnog rada sa pacijentima sa IBS-om možemo savjetovati mediternsku dijetu što znači nizak udio prostih šećera, ishranu bogatu vlaknima i obilatu hidraciju. Pojedinci osjete pogoršanje simptoma IBS-a nakon konzumiranja mliječnih proizvoda i tim pacijentima savjetujemo gensko testiranje na laktoznu intoleranciju.
Korak 4: Kako liječimo IBS?
Prije uvođenja lijekova pacijentima se savjetuje promjena “loših” navika i izbjegavanje provocirajućih faktora, što je pojašnjeno u koraku 3. Pacijentima često savjetujemo da vode dnevnik ishrane, unosa tekućine i fizičke aktivnosti. Kod 50% pacijenata se na promjenu navika postigne dobar odgovor.
Ukoliko promjene u načinu života ne pomognu u uklanjanju simptoma IBS-a preporučuju se brojni lijekovi:
- Spazmolitici: lijekovi koji ublažavaju bolove jer smanjuju rastezanje zida crijeva i korisni su kod pacijenata čiji se simptomi javljaju odmah nakon obroka.
- Probiotici: probiotici su preparati koji sadrže “dobre” bakterije i korisni su lijekovi u liječenju IBSa. Nije svaki probiotik isti, stoga je važno savjetovati se o izboru probiotika skladno simptomima individualnog pacijenta sa Vašim ljekarom. Probiotici koji su od koristi u liječenju IBS-a su oni koji sadrže 5 ili više sojeva “dobrih” bakterija u dovoljnom broju kopija.
- Butirati: butirati su masne kiseline kratkih lanaca koje su korisne u liječenju IBSa jer predstavljaju “hranu” za intestinalne epitelne ćelije, odnosno za unutrašnji sloj zida crijeva koji je u kontaktu sa crijevnim sadržajem i koji se hrani iz crijevnog sadržaja. U crijevima koja imaju narušen odnos “dobrih i loših” bakterija u korist loših, najčešće nakon crijevnih infekcija ili upotrebe antibiotika, udio butirata je nizak, što predstavlja dva negativna faktora koja pogoršavaju simptome IBS-a, disbioza i nedostatak “hrane” za crijevo.
- Laksativi: laksativi su simptomatska terapija i pomažu u rješavanju opstipacije ali nisu učinkoviti kod bolova i nadutosti. Nedostatak je što stvaraju zavisnost ili rezistentnost.
- Silicijeva kiselina: Preparati koji kao aktivnu supstancu sadrže silicijevu kiselinu, kao što je npr. Silicolgel, itekako su učinkoviti u rješavanju simptoma IBSa. Koloidna silicijeva kiselina stvara zaštitni sloj na sluznici crijeva, djeluje umirujuće, reducira nadutost i bolove, ima sposobnost vezivanja toksina i eliminacije patogenih mikroorganizama, stoga se ovaj proizvod i njemu slični preporučuje u liječenju IBS-a. Prednost je činjenica da praktično nema nijedan neželjeni efekat.
- Selektivni inhibitori ponovne pohrane serotonina, lijekovi koji su u populaciji poznati kao antidepresivi, ali su učinkoviti i u liječenju IBS-a, temeljeno na naučnim dokazima. U našoj populaciji nisu iskorišteni u ovoj indikaciji najčešće zbog postojanja stigme usljed neznanja među populacijom da povoljan terapijski efekat lijeka u indikaciji IBS-a ne znači da oboljeli ima psihičke smetnje kao što su anksioznost ili depresija.
Lijekovi se mogu uzimati na zahtjev, skladno javljanju tegoba, jer IBS je rekurentna bolest. Generalno se savjetuje produžena i kontinuirana primjena kombinacije lijekova i suplemenata jer sve navedene terapijske mjere imaju sinergistički efekat samo ako se primjenjuju dovoljno dugo.
U zaključku, IBS je bolest modernog doba i radno aktivne, mlade populacije. Multifaktorijalno je uzročna, liječi se individualnim pristupom, a glavnu kariku u uspješnom liječenju čini čvrst i povjerljiv odnos između pacijenta i ljekara.
Dr Selma Hodžić, internista gastroenterolog
UKC Tuzla
Salveo CEE
